พัฒนาการทารก มีอะไรบ้าง? เช็กพัฒนาการลูกน้อยวัยแรกเกิดถึง 1 ปี

พัฒนาการของวัยทารกเริ่มเมื่อไร? ทำไมถึงสำคัญ

พัฒนาการทารกเริ่มตั้งแต่แรกเกิด และเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องทั้งด้านร่างกาย การเคลื่อนไหว และการรับรู้ การติดตามพัฒนาการแต่ละช่วงวัยจึงมีความสำคัญ เพราะช่วยให้ผู้ปกครองประเมินการเติบโตของเด็กเล็กได้อย่างเหมาะสม และสามารถสังเกตความเบี่ยงเบนที่อาจเกิดขึ้นได้ตั้งแต่ระยะแรก เพื่อวางรากฐานที่มั่นคงต่อเนื่องไปสู่พัฒนาการตามวัย 0-5 ปี

ตารางพัฒนาการทารกแต่ละเดือน (0–12 เดือน)

พัฒนาการทารกในช่วงปีแรกมีการเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจนในแต่ละเดือน ทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ การเคลื่อนไหว และทักษะการสื่อสาร การเข้าใจลำดับการพัฒนาเหล่านี้จะช่วยให้ผู้ปกครองสามารถดูแลและส่งเสริมพัฒนาการเด็กแต่ละเดือนได้อย่างเหมาะสม พร้อมป้องกันปัญหาพัฒนาการล่าช้าที่อาจเกิดขึ้นโดยไม่รู้ตัว

ตารางพัฒนาการเด็ก 0–12 เดือน

หากต้องการศึกษารายละเอียดแบบเจาะลึกในแต่ละช่วงวัย พร้อมแนวทางดูแลที่สอดคล้องกับพัฒนาการทารกแต่ละเดือน สามารถอ่านบทความเพิ่มเติมได้ที่ : บทความเกี่ยวกับพัฒนาการทารก 1-12 เดือน

พัฒนาการทารก 1 เดือน ถึง 2 เดือน

พัฒนาการทารกในช่วงเดือนที่ 1–2 เริ่มแสดงออกผ่านการมองตามวัตถุ การจดจำเสียงคุ้นเคย และการแสดงสีหน้าเพื่อตอบสนองสิ่งเร้า ทารกจะสามารถยกศีรษะได้ชั่วขณะเมื่ออยู่ในท่านอนคว่ำ รวมถึงเริ่มแสดงความสนใจต่อเสียงรอบข้าง ผู้ปกครองควรสังเกตพฤติกรรมการสบตา การขยับแขนขา และการดูดนม เพื่อประเมินความก้าวหน้าของพัฒนาการเด็ก 2 เดือน และเตรียมความพร้อมสู่ช่วงวัยถัดไป 

พัฒนาการทารก 3-4 เดือน

ช่วงวัยนี้ พัฒนาการทารกจะเริ่มชัดเจนมากขึ้น ทารกเริ่มควบคุมศีรษะได้ดีขึ้น พลิกตัวได้บางครั้ง และมีการตอบสนองทางอารมณ์ เช่น ยิ้ม หัวเราะ หรือส่งเสียงอ้อแอ้เมื่อมีคนพูดด้วย ทารกเริ่มมีการเคลื่อนไหวที่ประสานระหว่างมือและสายตาให้เห็นมากขึ้น โดยพัฒนาการเด็ก 3 เดือนมักเริ่มเอื้อมมือคว้าของเล่น และมองตามคนที่เดินผ่านไปมาอย่างตั้งใจ

พัฒนาการทารก 5-6 เดือน

ในวัยนี้ พัฒนาการทารกพัฒนาอย่างรวดเร็ว ทารกเริ่มนั่งได้เองชั่วขณะเมื่อมีที่พยุง พลิกตัวไปมาได้คล่องขึ้น และหยิบจับสิ่งของด้วยมือทั้งสองข้างได้แม่นยำยิ่งขึ้น เสียงที่เปล่งออกมามีความหลากหลายและชัดเจนมากขึ้น การเคลื่อนไหวและการใช้มือสะท้อนถึงพัฒนาการของกล้ามเนื้อทั้งมัดใหญ่และมัดเล็ก ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญของพัฒนาการเด็ก 5 เดือน และ พัฒนาการเด็ก 6 เดือน

พัฒนาการทารก 9 เดือน

เมื่ออายุประมาณ 9 เดือน พัฒนาการทารกเริ่มเข้าสู่ช่วงที่สามารถเคลื่อนที่ได้เอง โดยการคลานเป็นทักษะเด่นในวัยนี้ ทารกสามารถจับยืนได้เมื่อมีสิ่งให้ยึด และตอบสนองต่อชื่อหรือคำพูดสั้น ๆ ได้ชัดเจนขึ้น นอกจากนี้ยังเริ่มแสดงความต้องการ เช่น เอื้อมมือเพื่อขอของเล่น และตอบสนองต่อคำพูดหรือสีหน้าของผู้อื่นได้อย่างเข้าใจ ซึ่งล้วนเป็นพัฒนาการสำคัญของพัฒนาการเด็ก 9 เดือน

พัฒนาการทารกด้านร่างกาย และการเคลื่อนไหว

พัฒนาการทารกในด้านร่างกายเป็นพื้นฐานสำคัญของการเติบโตตามวัย โดยเฉพาะในช่วงเริ่มต้นของชีวิต การเลี้ยงทารกแรกเกิด-1เดือนจึงควรสังเกตการเคลื่อนไหวและการตอบสนองของร่างกาย เพื่อประเมินความแข็งแรงของระบบกล้ามเนื้อและพัฒนาการเด็กแต่ละเดือนอย่างเหมาะสม

• การควบคุมศีรษะ, พลิกตัว, นั่ง, คลาน

• การควบคุมศีรษะ: ทารกเริ่มยกศีรษะขึ้นเล็กน้อยเมื่ออยู่ในท่านอนคว่ำ และสามารถควบคุมได้ดีขึ้นเมื่ออายุประมาณ 3–4 เดือน

• • การพลิกตัว: โดยทั่วไป เด็กเล็กจะเริ่มพลิกตัวจากคว่ำเป็นหงายก่อน จากนั้นจึงสามารถพลิกกลับจากหงายเป็นคว่ำได้เมื่อกล้ามเนื้อแข็งแรงมากขึ้น
  • การนั่ง: เริ่มจากนั่งได้ชั่วขณะโดยมีที่พยุง และสามารถนั่งเองได้มั่นคงเมื่ออายุประมาณ 6–8 เดือน
  • การคลาน: เป็นอีกขั้นของการเคลื่อนไหวที่แสดงถึงพัฒนาการกล้ามเนื้ออย่างสมบูรณ์ ทารกส่วนใหญ่มักเริ่มคลานเมื่ออายุราว 8–10 เดือน

• ติดตามพัฒนาการของกล้ามเนื้อมัดเล็ก–มัดใหญ่

การติดตามพัฒนาการทารกด้านกล้ามเนื้อ ควรสังเกตทั้งกล้ามเนื้อมัดใหญ่และมัดเล็ก โดยกล้ามเนื้อมัดใหญ่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหว เช่น การพลิกตัว นั่ง และคลาน ขณะที่กล้ามเนื้อมัดเล็กจะช่วยในการหยิบจับสิ่งของ เช่น ของเล่นหรือช้อน พ่อแม่จึงควรเฝ้าดูการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ เพื่อประเมินว่าพัฒนาการเด็กแต่ละช่วงวัยเป็นไปตามเกณฑ์อายุหรือไม่

พัฒนาการด้านอารมณ์และสังคมในวัยทารก

พัฒนาการทารกในช่วงวัยแรกเกิดไม่เพียงเกี่ยวข้องกับการเจริญเติบโตของร่างกาย แต่ยังรวมถึงพัฒนาการด้านอารมณ์และสังคม ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญของการเรียนรู้ระยะยาว เด็กเล็กจะเริ่มแสดงพฤติกรรมตอบสนองต่อผู้ดูแลและสิ่งแวดล้อมผ่านการสื่อสารโดยไม่ใช้คำพูด โดยสัญญาณสำคัญที่สะท้อนถึงพัฒนาการเด็กในด้านนี้ มีดังต่อไปนี้

• การตอบสนองต่อเสียง, การยิ้ม, การจดจำผู้คน

เด็กเล็กเริ่มแสดงพัฒนาการทารกผ่านการตอบสนองต่อเสียงที่คุ้นเคย เช่น หันศีรษะตามเสียง ยิ้มเมื่อเห็นใบหน้าคนใกล้ชิด และเริ่มจดจำผู้ดูแลได้

• เริ่มแสดงพฤติกรรมทางสังคม เช่น หัวเราะหรือเอื้อมมือ

พัฒนาการเด็ก 2 เดือน ถึง พัฒนาการเด็ก 3 เดือน เด็กเล็กจะเริ่มแสดงออกเชิงสังคม เช่น ยิ้มตอบหรือหัวเราะ พร้อมทั้งเอื้อมมือไปหาสิ่งที่สนใจ

• ช่วยให้วางรากฐานสู่ “พัฒนาการตามวัย 0–5 ปี”

พัฒนาการทารกในช่วงแรกเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญของพัฒนาการตามวัย 0-5 ปี ทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ และสังคม ความผูกพันกับผู้ดูแลช่วยวางรากฐานอารมณ์และพฤติกรรมเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ในระยะยาว

พัฒนาการด้านการสื่อสาร เสียง การส่งสัญญาณ และการพูด

พัฒนาการทารกด้านการสื่อสารเริ่มจากการร้องเพื่อแสดงความต้องการ และพัฒนาไปสู่การเปล่งเสียงเลียนแบบ พัฒนาการเด็ก 5 เดือนมักมีเสียงอ้อแอ้ชัดเจน และแสดงอารมณ์ผ่านน้ำเสียง ส่วนพัฒนาการเด็ก 6 เดือน เด็กเล็กจะเริ่มเลียนเสียงพยัญชนะ เช่น “บา-บา” หรือ “ดา-ดา” และใช้ภาษากายในการสื่อสารกับผู้ดูแล เช่น ยกแขนเพื่อขอให้ถูกอุ้ม ขยับมือหรือขาเมื่อเห็นของเล่นที่ชอบ เป็นต้น

ตัวอย่างพัฒนาการเด่นในแต่ละเดือน

การสังเกตพัฒนาการเด็กแต่ละเดือน ทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ และพฤติกรรม เป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้ผู้ปกครองสามารถดูแลและส่งเสริมพัฒนาการเด็กแต่ละช่วงวัยได้ตรงตามวัย เข้าใจความต้องการของเด็กเล็กตามวัย และปรับวิธีการเลี้ยงดูให้เหมาะสมกับพัฒนาการเด็กในช่วงนั้น ๆ ตัวอย่างพัฒนาการทารกที่สามารถพบได้ในช่วงเดือนต่าง ๆ เช่น

• เดือน 1

พัฒนาการทารกช่วงแรกเกิดจะตอบสนองต่อเสียงและแสงได้บ้าง เริ่มมองตามวัตถุที่เคลื่อนไหวช้า ๆ ในระยะใกล้ และจดจำกลิ่นหรือเสียงของผู้ดูแลได้

• เดือน 3

เข้าสู่ช่วงที่พัฒนาการทารกด้านร่างกายชัดเจนขึ้น เริ่มควบคุมศีรษะได้ดี ยิ้มตอบหรือหัวเราะเมื่อมีคนพูดด้วย และพยายามเอื้อมมือไปหาสิ่งของ ถือเป็นพัฒนาการสำคัญในกลุ่มพัฒนาการ ทารก วัย 3-4 เดือน

• เดือน 6

พัฒนาการเด็กเดือนนี้เด่นชัดทั้งด้านกล้ามเนื้อและอารมณ์ ทารกสามารถพลิกตัว นั่งเองชั่วคราว และหยิบจับของเล่นได้แม่นยำขึ้น พร้อมส่งเสียงสื่อสารมากขึ้น เป็นช่วงที่เชื่อมโยงกับพัฒนาการเด็ก 5 เดือนและพัฒนาการเด็ก 6 เดือน

• เดือน 9

ในช่วงนี้ พัฒนาการทารกมักแสดงออกผ่านการคลาน การจับยืน และปฏิสัมพันธ์กับคนรอบตัว เช่น หันตามเสียง จดจำคำพูดง่าย ๆ และแสดงอารมณ์อย่างชัดเจน โดยพฤติกรรมเหล่านี้สะท้อนถึงพัฒนาการเด็ก 9 เดือน ที่สอดคล้องกับแนวทางของพัฒนาการตามวัย 0–5 ปี

หากลูกพัฒนาช้า ควรทำอย่างไร?

หากสังเกตว่าพัฒนาการทารกไม่เป็นไปตามเกณฑ์ เช่น ในช่วงพัฒนาการเด็ก 2 เดือน ยังไม่ยิ้มหรือไม่ตอบสนองต่อเสียง อาจเป็นสัญญาณว่าควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ เพื่อประเมินพัฒนาการของทารกอย่างละเอียด การพบแพทย์เร็วจะช่วยให้สามารถวางแผนกระตุ้นพัฒนาการเด็กได้ทันก่อนเกิดปัญหาต่อเนื่องในอนาคต

เปรียบเทียบพัฒนาการในวัยอื่น ๆ เพื่อวางแผนระยะยาว

การเข้าใจแนวโน้มของพัฒนาการทารกตั้งแต่วัยแรกเกิดจนถึงวัยเด็กเล็ก ช่วยให้ผู้ปกครองสามารถประเมินพัฒนาการเด็กแต่ละช่วงวัยได้อย่างเหมาะสม การอ้างอิงจากตารางพัฒนาการเด็ก และการเปรียบเทียบพัฒนาการทารกแต่ละเดือน ช่วยให้เห็นความแตกต่างของพัฒนาการทารก 1-12 เดือนอย่างชัดเจน และสามารถวางแผนส่งเสริมการเรียนรู้ได้ตรงตามศักยภาพในแต่ละช่วงวัย