ภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด รวมทุกเรื่องที่พ่อแม่ต้องรู้

ภาวะตัวเหลืองในทารก คืออะไร

ภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด (Newborn Jaundice) เกิดจากการที่ร่างกายมีสารสีเหลืองที่เรียกว่า บิลิรูบิน (Bilirubin) ในกระแสเลือดมากกว่าปกติ ซึ่งบิลิรูบินเกิดจากการสลายตัวของเม็ดเลือดแดงผ่านกระบวนการที่ตับและขับออกจากร่างกายผ่านทางอุจจาระและปัสสาวะ ทั้งนี้ทารกแรกเกิดมีความเสี่ยงต่อภาวะตัวเหลืองมากกว่าผู้ใหญ่ เนื่องจากมีเม็ดเลือดแดงมากกว่าผู้ใหญ่ และเมื่อเม็ดเลือดแดงแตกสลาย บิลิรูบินที่เกิดจากการสลายตัวจึงมีปริมาณมากเกินกว่าที่ตับและไตของทารกแรกเกิดจะกำจัดได้ทันส่งผลให้เกิด ภาวะตัวเหลืองในทารก ได้

สีผิวแสดงอาการภาวะตัวเหลืองในเด็ดทารกแรกเกิด

รู้จักประเภทของ ภาวะตัวเหลือง ในทารกแรกเกิด

ภาวะตัวเหลืองปกติ

พบได้บ่อยในทารกแรกเกิดถึง 70% มักเริ่มมีอาการตัวเหลืองในวันที่ 2-3 หลังคลอด และส่วนใหญ่จะหายได้เองภายใน 3 สัปดาห์หลังคลอด

ภาวะตัวเหลืองผิดปกติ

พบได้น้อยกว่าภาวะตัวเหลืองปกติ สาเหตุหลักมาจากพยาธิสภาพ (Pathologic Jaundice) ทั้งนี้ยังมีสาเหตุอื่นๆ อีก เช่น

• • ภาวะหมู่เลือดแม่กับลูกไม่เข้ากัน (Rh incompatibility) พบในคู่ที่แม่มีเลือดกรุ๊ปโอกับลูกเลือดกรุ๊ปเอหรือบี และคู่ที่แม่มีเลือดกรุ๊ป Rh ลบ กับลูกกรุ๊ปเลือด Rh บวก เมื่อทารกได้รับเลือดของแม่เข้าไป ร่างกายของทารกจะสร้างภูมิคุ้มกันต่อเลือดของแม่ ภูมิคุ้มกันนี้จะไปทำลายเม็ดเลือดแดงของทารก ทำให้เม็ดเลือดแดงแตก และเกิดบิลิรูบินเพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นสารที่ทำให้เกิด ภาวะตัวเหลืองในทารก
  • ภาวะเม็ดเลือดแดงขาดเอ็มไซม์ G6PD (G6PD deficiency) ทำให้เม็ดเลือดแดงแตกง่ายกว่าปกติ พบในเด็กผู้ชายมากกว่าเด็กผู้หญิง มักมีอาการตัวเหลืองตั้งแต่แรกเกิด หรืออาจมีอาการตัวเหลืองในช่วงหลังคลอด
  • ภาวะตัวเหลืองที่สัมพันธ์กับการกินนมแม่ (Breastfeeding jaundice) พบในทารกที่กินนมแม่เพียงอย่างเดียว มักเกิดจากทารกได้รับนมแม่ไม่เพียงพอ สาเหตุที่พบบ่อยคือ ท่าอุ้มให้ลูกดูดนมแม่ที่ไม่ถูกต้อง หรือเกิดจากปัจจัยอื่นๆของทารก เช่น คลอดก่อนกำหนด มีน้ำหนักแรกเกิดน้อย หรือมีภาวะลิ้นติดจึงดูดนมแม่ได้ไม่ดี
  • ทั้งนี้ยังมีสาเหตุอื่นๆ นอกเหนือจากที่กล่าวมาข้างต้นอีก เช่น
    • โรคท่อน้ำดีตีบ (Biliary atresia) ทำให้น้ำดีไม่สามารถไหลออกจากตับได้ ส่งผลให้บิลิรูบินสะสมในร่างกาย
    • การมีเลือดออกที่หนังศีรษะ (Cephalohematoma)
    • ภาวะพร่องไทรอยด์แต่กำเนิด (Congenital hypothyroidism)
    • การติดเชื้อในกระแสเลือด (Sepsis)
    • ตับอักเสบ (Hepatitis)

หากทารกมีอาการตัวเหลืองผิดปกติ ควรรีบพาทารกไปพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุและรับการรักษาที่เหมาะสม การรักษาภาวะตัวเหลืองผิดปกติขึ้นอยู่กับสาเหตุของภาวะตัวเหลือง

อันตรายจาก ภาวะตัวเหลืองในทารก

หากระดับบิลิรูนบินในเลือดสูงมาก จะผ่านเข้าไปจับกับเนื้อสมองด้านใน ทำให้ทารกมีอาการผิดปกติทางสมอง

• ในระยะแรกทารถจะซึม ดูดนมน้อยลง ตัวอ่อนปวกเปียก หรือเกร็งหลังแอ่น ชัก และมีไข้ได้
• ในระยะยาวทารกจะมีการเคลื่อนไหวผิดปกติของร่างกายและแขนขา มีความผิดปกติของการได้ยินและการเคลื่อนไหวของลูกตา ส่งผลให้พัฒนาการล่าช้ากว่าปกติ และอาจมีระดับสติปัญญาลดลงด้วย ซึ่งความผิดปกติทางสมองเหล่านี้ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้

วิธีตรวจเชคอาการ ภาวะตัวเหลือง เบื้องต้น

คุณพ่อ คุณแม่มือใหม่ สามารถตรวจดูว่าลูกตัวเหลืองหรือไม่ได้ง่ายๆ เพียง ใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้กดที่ผิวหนังพร้อมกับแยกออกจากกันเพื่อรีดเลือดออกจากหลอดเลือดฝอยบริเวณที่จะตรวจ เช่น หน้าผาก หน้าอก แขน และขา ควรตรวจในที่ที่มีแสงสว่างเพียงพอ สังเกตสี ปกติจะเห็นเป็นสีขาว แต่ถ้าเห็นเป็นสีเหลือง โดยเฉพาะถ้าเหลืองถึงท้องควรรีบพบแพทย์

แสดงวิธีการตรวจเชคภาวะตัวเหลืองในเด็กทารกแรกเกิด ด้วยการกดบริเวณหน้าผาก

หากพบว่าลูกมีอาการดังต่อไปนี้ร่วมด้วย ควรรีบไปพบแพทย์ทันที

• • ลูกตัวเหลืองมากหรือเพิ่มขึ้นเร็ว (ถ้าไม่แน่ใจควรพาไปพบแพทย์ เพราะการตรวจดูตัวเหลือง ด้วยตาเปล่าอาจผิดพลาดได้)
  • สีอุจจาระซีดลง หรือปัสสาวะสีเหลืองเข้มมากหรือเป็นสีน้ำปลา
  • มีไข้ ซึม ไม่ดูดนม ท้องอืด เกร็ง หรือชัก

อย่างไรก็ตาม คุณพ่อ คุณแม่อาจไม่สามารถสรุปได้ว่าอาการตัวเหลืองที่เราตรวจพบนั้นมีอาการรุนแรงหรือไม่ แนะนำให้ปรึกษาแพทย์โดยทันทีเมื่อมีการตรวจพบเจออาการค่ะ

การรักษาภาวะตัวเหลืองในเด็กทารก

เมื่อตรวจพบสาร บิลิรูบิน แล้วพบว่าค่าเกิน 10 แพทย์มักจะตัดสินใจให้ต้องทำการรักษาโดยใช้เครื่องมือแพทย์ โดยมีวิธีที่นิยม 2 วิธี แบ่งตามกรณี ดังนี้

1. รักษาด้วยวิธีการส่องไฟ (เมื่อตรวจพบค่าบิลิรูบินในช่วง 10-20)

การรักษา ภาวะตัวเหลืองในทารก ด้วยวิธีการส่องไฟ

รักษาภาวะตัวเหลืองด้วยวิธีการส่องไฟ ด้วยหลอดไฟแสงสีฟ้าชนิดพิเศษ โดยขั้นตอนการรักษานั้นจะให้ทารกนอนในพื้นที่ที่จัดเตรียมไว้ ปิดตาทารกด้วยผ้า และถอดชุดของทารกออก การรักษาด้วยวิธีการส่องไฟนั้น มีผลข้างเคียงกับทารกเล็กน้อยคือ อาจจะทำให้เกิดภาวะขาดน้ำ เนื่องจากร่างกายสูญเสียน้ำไปจากขั้นตอนการส่องไฟ ส่งผลให้ทารกนั้นมีน้ำหนักตัวที่ลดลงได้

TIP! : หลังคลอดโรงพยาบาลจะมีการตรวจค่า บิลิรูบิน และมีการติดตามค่าเป็นระยะ ในช่วง 2-3 สัปดาห์แรก หากมีค่าอยู่ในช่วง 10 นิดๆไม่สูงนัก โรงพยาบาลมักจะแนะนำให้เข้าส่องไฟเพื่อความปลอดภัย พ่อแม่สามารถรอดูอาการเบื้องต้น และดูแลป้องกันภาวะตัวเหลืองก่อนได้ แต่หากมีอาการมากขึ้นควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที

2. รักษาด้วยวิธีการเปลี่ยนถ่ายเลือด (เมื่อตรวจพบค่าบิลิรูบินมากกว่า 20 ขึ้นไป)

เพื่อลดระดับของ บิลิรูบิน อย่างรวดเร็วป้องกันการส่งผลกระทบต่อสมอง จะทำการถ่ายเลือดของทารกที่มีค่า บิลิรูบิน สูงออกและเติมเลือดใหม่เข้าไปทดแทน